فوق لیسانس ماشین آلات کشاورزی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان مرکزی
۱ - مقدمه
امروزه براي كاشت غلات و حبوبات و محصولات علوفه‌اي از ماشينهاي كاشت استفاده مي‌شود. ماشينهاي
كاشت ( دانه كار) كلاً شامل خطي كار و رديف كار مي‌باشد.گاها کشاورزان ويا کاربران دو واژه رديف کار وخطي کاررا
به اشتباه به کار مي برند. منظور از خطي کار دستگاهي است که بذور را پشت سر هم بر روي يک رديف (خط) در
خاک قرار مي دهد. فاصله بين بذور در اين حالت غير قابل تنظيم مي باشد. به عنوان مثال ممکن است فاصله دو بذر
از يکديگر ۳ سانتيمتر باشد. درحالي که بذر بعدي را در فاصله ۶ سانتيمتري قرار دهد. فاصله پشته ها در اين دستگاه
قابل تنظيم بوده و از ۱۱ الي ۳۰ سانتيمتر قابل تنظيم است.دستگاه رديف کار دستگاهي است که بذور را با فاصله اي
يکسان (مثلا ۱۲ سانتيمتر) درون بستر بذر قرار ميدهد. بنابراين فاصله طولي بين بذور بر روي يک رديف همواره ثابت
مي باشد. فاصله رديف‌هاي كاشت بين۵۵ الي۷۵ سانتيمترمتغير مي‌باشد. يكي از موارد مهم در ارائه يك كشت مناسب,
نحوه كاليبراسيون دستگاه مي‌باشد. در صورت عدم كاليبراسيون مقدار بذر مصرفي كمتر يا بيشتر از مقدار توصيه شده
توسط كارشناسان مربوطه مي‌باشد. نهايتاً افت عملكرد يا افزايش هزينه توليد را به دنبال خواهد داشت. در اين نشريه،
روش كاليبراسيون انواع مختلف ماشينهاي خطي کار ورديف کار بيان مي شود.همچنين در اين نشريه روش محاسبه
فاصله بذرها بر روي پشته با توجه به تراكم بوته, توضيح داده خواهد شد.
۲ - روش كاليبراسيون خطي كار:
خطي كارها, عموماً براي كاشت غلات و دانه‌ريز استفاده مي‌شود (شكل۱ ), براي كاليبراسيون اين نوع دستگاه به
روش زير عمل مي‌كنيم. ابتدا عرض دستگاه را اندازه مي‌گيريم. براي اندازه گيري عرض دستگاه تعداد واحد هاي
کارنده(شيار بازکن) را در فاصله بين دو واحد کارنده ضرب مي کنيم. فرض مي‌كنيم يک ماشين خطي کار داراي ۱۱
واحد کارنده فعال باشد.اگر فاصله بين رديف ها ۲۰ سانتيمتر باشد، عرض دستگاه ۲۲۰سانتيمتر ويا۲/۲ متر خواهد بود.
براي شروع کار فرض کنيد مي خواهيم دستگاهي که عرض کار آن ۳ متر است ، کاليبره نمائيم.
شكل ۱: خطي كار براي كاشت غلات و محصولات دانه‌ريز
ابتدا محيط چرخ محرك يا زمين گرد را اندازه‌گيري مي‌كنيم. براي اندازه گيري محيط چرخ بااستفاده از يک متر پارچه اي
ويا قابل انعطاف استفاده مي کنيم. روش ديگر اين است که ابتدا قطر چرخ را اندازه گيري کرده وس÷س محيط چرخ از
طريق فرمول زير بدست مي آيد.
قطر چرخ (برحسب متر)×۱۴/۳ = محيط چرخ
فرض کنيد محيط چرخ ۳۰/۲ باشد.و مي‌خواهيم ۱۷۰ كيلوگرم گندم در هكتار كشت نمائيم. ابتدا مخزن را كاملاً پركرده
واهرم را روي تنظيم مربوطه قرار مي‌دهيم.با زدن علامتي روي چرخ, آنرا ۲۰ دور مي‌چرخانيم. در اين صورت طول پيموده
شده برابر است با متر ۴۶= ۲۰*۳۰/۲
( مساحت كشت شده) ۲m ۱۳۸ = ۳ ( عرض) * ۴۶ ( متر طول)
با چرخش چرخ محرك، بذرها بر روي سيني مخصوص کاليبراسيون وياظرف مخصوصي که براي آن در نظر گرفته شده
ريخته مي‌شود سپس بذرها را جمع‌آوري كرده و آنرا توسط ترازو وزن مي‌كنيم. چون در هكتار بايد۱۷۰ كيلوگرم كشت
شود مقدار بذر ريخته شده در۲۰ دور طبق تناسب زيرعبارت است:
۱۳۸*۱۷۰ ( كيلوگرم) ۱۷۰ ۰۰۰/۱۰ (متر مربع)
۳/۲ = _____________________________= x → x ۱۳۸
۰۰۰/۱۰
بنابراين وزن بذر ريخته شده در سيني مي بايست ۳/۲ کيلوکرم يا ۲۳۰۰ گرم باشد. در صورتي كه مقدار وزن شده از اين
مقدار بيشتر و يا كمتر باشد وضعيت اهرم تنظيم را تغيير مي‌دهيم. ومجددا عمليات کاليبراسيون را تکرار کرده تا مقدار ۳/۲
کيلو گرم بذر در سيني ويا مقدار ۱۷۰ کيلو گرم بذر در هکتار حصول شود.
۳ - طرز كاليبراسيون خطي كارهاي محورگرد
اين نوع ماشين بر خلاف خطي كارهاي چرخ كرد نيروي محركه نوع خود را از طريق محور توان دهي تراكتور اخذ مي‌كنند.
بديهي است در اين حالت اهرم" پي تي او" در حالت زمين گرد قرار دارد. ( شكل۲)
شكل ۲- خطي كار مخصوص لوبيا كه نيروي محركه آن محور توان گردد تراكتور مي‌باشد.
براي كاليبراسيون ابتدا مانند حالت قبل عرض ماشين را اندازه مي‌گيريم. سپس يك كيسه برزنتي بزرگ در زير كليه واحدهاي
كارنده نصب مي‌كنيم. يك مسير با طول مشخص مثلاً ۲۰ متري را مشخص مي‌كنيم. سپس با همان دندهاي که قرار است
در مزرعه كاركند, تراكتور شروع به حركت مي‌كند. با حركت روبه جلو تراكتور بذرها بر روي كيسه سقوط مي‌كنند. در انتهاي
مسير۲۰ متري تراكتورمتوقف مي‌شود و بذرهاي ريخته شده درون كيسه را توزين مي‌كنيم و مطابق مثال زير دستگاه را
كاليبره مي‌نماييم.
فرض مي‌كنيم مقدار بذر مصرفي ( لوبيا) براي هر هكتار ۲۰۰ كيلوگرم باشد. در صورتي كه بخواهيم دستگاه را كاليبره كنيم,
مقدار بذر مصرفي در ۲۰متر چقدر خواهد بود ( عرض دستگاه ۲ متر).
مساحت مورد آزمايش ۴۰= ۲*۲۰ متر طول
۲۰۰ ۰۰۰/۱۰ تناسب
گرم ۸۰۰ يا كيلوگرم ۸/۰ = x → x ۴۰
در صورتيكه مقدار بذر بيشتر و يا كمتر از اين مقدار باشد دستگاه را مجدداً تنظيم كرده و سپس دوباره كاليبره مي‌كنيم.
۴ - طرز كاليبراسيون رديف كار پنوماتيك:
براي اين منظور ابتدا از اتصال صحيح دستگاه به محور توان دهي تراكتور ( محور pto گرد) اطمينان حاصل كرده. سپس
محيط چرخ زمين‌گرد را اندازه‌گيري مي‌كنيم(نمونه اي از اين دستگاه در شکل ۳ نشان داده شده است).
شكل۳ - رديف كار پنوماتيك وموزع آن
فرض مي‌كنيم محيط آن ۲ متر باشد. دور موتور تراكتور جهت ايجاد فشار كافي بايد در محدوده ۱۰۰۰ الي ۱۲۰۰
دور در دقيقه باشد فاصله بين بذرها بر روي يك رديف بايد از قبل معلوم باشد بعنوان مثال فاصله بذرها مي‌بايست در
حدود ۱۳ سانتيمتر باشد.
اتصال سه نقطه را بالا برده و يك ظرف و يا كيسه در زير شيار بازكن قرار مي‌دهيم. قبل از كاليبراسيون از كافي بودن بذر
در مخزن اطمينان حاصل مي‌كنيم. مرحله بعدي دوران چرخ زمين گرد به اندازه يك دور كامل مي‌باشد. با چرخش چرخ بذرها
به داخل ظرف يا كيسه سقوط مي‌كند پس از دوران يك دور كامل تعداد بذرهاي ريخته را شمارش مي‌كنيم. فرض كنيم اين
تعداد ۳۰ عدد باشد در اين صورت فاصله بذرها سانتيمتر خواهد شد كه فاصله ۱۳ سانتيمتر نشده و لذا با مراجعه به
جدول روي جعبه دنده نسبت دنده‌ها را تغيير مي‌دهيم و كاليبراسيون را تا رسيدن به فاصله ۱۳ سانتيمتر ادامه مي‌دهيم.
۵ - طرز كاليبراسيون رديف كار مكانيكي:
طرز كاليبراسيون اين نوع ماشين(شکل ۴ ) نيز شبيه نوع پنوماتيكي مي‌باشد. بدين نحو كه در اين حالت نيز ابتدا محيط
چرخ را اندازه گيري مي کنيم. در اين حالت نيز فاصله بذور ويا تراکم بذر در هکتار بايد معلوم باشد.( براي محاسبه فاصله
بذور با دانستن تراکم بذر در هکتار به بخش ۶ مراجعه فرمائيد)
شكل ۴- يک واحد رديف كار نوع مكانيكي وموزع آن
سپس دستگاه توسط سيستم هيدروليك بالا برده مي‌شود. پس از اطمينان از پر بودن مخزن ( يك مخزن كافي است)
يك دور كامل چرخ محرك را مي‌چرخانيم. و بذرها داخل كيسه‌اي كه از قبل در زير شيار بازكن قرار داده شده بود, سقوط
مي‌كنند. سپس بذرها را شمارش كرده و محيط چرخ ( مثلاً ۲۰۰ سانتيمتر) را بر تعداد بذر تقسيم مي‌كنيم بعنوان اگر تعداد
بذر ريخته شده ۲۰ عدد باشد فاصله بذرها از يكديگر سانتيمتر خواهد شد. در صورتي كه اين فاصله مورد نظر نباشد با
تعويض چرخ دنده‌هاي جعبه دنده دستگاه را دوباره كاليبره مي‌نمائيم تا فاصله مورد نظر حاصل شود.
۶ - روش محاسبه فاصله بذرها بر روي پشته:
حال فرض مي‌كنيم طبق توصيه كارشناسان زراعت تراكم بوته ذرت رقم سينگر كراس ۰۰۰/۱۱۰ بوته در هر هكتار باشد,
مي‌خواهيم با استفاده از رديف كار مخصوص ذرت, بر روي پشته‌هائي به فاصله ۷۵ سانتيمتر يا ۷۵/۰ متر كشت نمائيم
در اين صورت طول اين نوار عبارتست از
۰۰۰/۱۰
متر ۱۳۳۳۳ ≈ ---- = طول نوار به عرض ۷۵/۰ متر
۷۵/۰
حال اين طول را به تعداد بوته تقسيم مي‌كنيم
۱۳۳۳۳۰
cm ۱۲ يا متر ۱۲/۰ = ----
۰۰۰/۱۱۰
بنابر اين فاصله بذرها در حدود ۱۲ سانتيمتر باشد و مطابق روش گفته شده دستگاه را كاليبره مي‌كنيم
حال فرض مي‌كنيم مي‌خواهيم با استفاده از رديف كار نوع پنوماتيكي ۲ رديف بر بروي يك پشته كشت نمائيم و
فاصله رديف‌هاي روي هر پشته ۳۰ سانتيمتر و فاصله بين پشته‌ها نيز ۷۵ سانتيمتر باشد(شکل ۵ )
شکل ۵ - الگوي کاشت دو رديف بر روي يک پشته ونمونه اي از دستگاه مربوطه
مي‌خواهيم بدانيم در اين حالت فاصله بذرها چند سانتيمتر است؟(فرض کنيد تراکم بذر همان ۱۱۰۰۰۰بوته در هکتار
باشد.چون روي هر پشته دو خط كاشت داريم و لذا طول خط كشت دو برابر طول خط کاشتي است که قبلا محاسبه گرديد،
يعني
۲۶۶۶۶ =۱۳۳۳۳×۲.
در انتها طول بدست آمده را بر تعدادبذر يعني ۱۱۰۰۰۰تقسيم مي کنيم.که عدد ۲۴/۰متر يا ۲۴ سانتيمتر بدست مي آيد.
۷ - تبديل واحدهاي انگليسي به استاندارد:
گاهاً در دفتر چه راهنماي ماشينهاي كاشت از واحد پوندبرايكر (Lb/ acre) استفاده مي‌شود. براي تبديل اين واحد آنرا
در ۱۲۱/۱ ضرب مي‌كنيم. براي مثال اگر اهرم بر روي ۱۲۰ تنظيم باشد. مقدار بذر در هكتار ۵/۱۳۴ = ۱۲۰ * ۱۲۱/۱ كيلوگرم
در هكتار خواهد بود.
۸- منابع:
- ۱ - راهنماي خطي كار جيران صنعت
- ۱- برناتسكي. هـ , ي. هامان, زي كانافويسكي. ترجمه احمد صناعي (۱۳۷۱) اصول ماشينهاي بذر كار.
- ۲- كپنر, آر. او روي بينز, اي. ال. بارگر. ( ۱۳۷۱) اصول ماشينهاي كشاورزي. انتشارات دانشگاه تهران.
- ۳- منصوري راد, داود. (۱۳۷۰) تراكتور و ماشينهاي كشاورزي (جلد يكم). انتشارات دانشگاه تهران.
- ۴- هانت. دانل‌آر, ترجمه بهروزي لار (۱۳۶۳). مديريت تراكتور ماشينهاي كشاورزي انتشارات دانشگاه تهران.
برچسب‌ها:
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: